Topraksız tarım , bitkilerin doğal toprak olarak tanımlanan ortam dışında doğrudan su veya yetiştirme ortamları (substrat) içinde yetiştirmek demektir.

Temel ve basit olarak bitki yetiştirebilmek için köklerine besin ve su tedarik etmemiz ve bitkiyi ihtiyaç duyduğu fiziksel ortamı sağlayabilmemiz gerekir.

Topraksız Tarım iki yöntemle yapılır

 

1- Suda yetiştirme (hidrofonik)

2- Substrat içinde yetiştirme.

 

 

Suda büyütme yönteminde bitki tüp, boru veya kanallarda akan suda büyütülür.

İhtiyaç duyulan tüm inorganik kimyasallar, bitki besinleri suda çözünmüş olarak akan bir su sistemi vasıtasıyla verilir.

Genellikle marul ve baharat grubu bitkileri bu sistemle yetiştirilmektedir.

 

Bu yöntemim avantajları, bitkinin herhangi bir toprak hastalığına yakalanma riskinin olmaması, yüksek büyüme kontrol kabiliyeti ve toprak kalitesinin büyümeye uygun olmadığı bölgelerde yetiştirme yapmaya olanak sağlamasıdır. Su geri dönüşümü ile bu yöntemde gübre ve sulama maliyeti çok verimlidir.

 

Bu yöntemin eksiklikleri ise, bitkinin kök alanı için fiziksel gereksinimlerini karşılamaması, herhangi bir elektrik veya mekanik problemi varsa veya besin eksikliğine veya su akışına neden olan herhangi bir hata varsa bitkiler zarar görebilir. Kontrol toleransı kısıtlıdır.

 

Popüler yöntem ise daha çok Substrat bazlı topraksız tarımdır.

 

Substrat Topraksız Tarım binanın çatısında saksılarda, viyollerde yetiştirme torbalarında ve Plastik kanallar (yerde veya raflarda) yapılabilir.

 

En popüler uygulamalr;

 

1-Fide ve çelik ile köklendirilen bitki üretimi için viyollerde, Agripot’da veya substrat olarak.

2- Fidanlıklarda ve evde bitki yetiştirmek için saksı toprağı olarak.

3- Yeşil çatı ve balkon bahçelerinde substrat olarak.

4- Sebze yetiştirme seralarında. Bu uygulamada substrat  plastik poşetlerde doldurulur Dikim için alt tarafta drenaj deliklerin ve üste fide ekim delikleri açılır. Bu tür torbalar dünya genelinde Growbags olarak adlandırılır.

 

Bizim yetiştirme ortamı olarak adlandırdığımız ürünler aynı zamanda üstü açık plastik kutu , kanallar ve  hatta saksılar gibi farklı sistemlerde de kullanılabilir.

 

Topraksız kültürde neden üretim yapılmalı:

1- Öncelikle toprağın bitki yetiştirmeye elverişli olmadığı bölgelerde yetişmesine olanak sağlar.

2- Topraktan gelen bitki hastalıkları riski azaltılmış olur.

3- Bitki yetiştirme kontrolünün yüksektir

4- Daha iyi mahsul kalitesi ve bitki başına yüksek verim elde edilir.

5- Verimli gübre ve sulama maliyeti (sadece bitki ihtiyacını beslemek) özellikle sulama suyunun boşaltılması için geri dönüşüm sistemi yapıldığında büyük fark yaratır.

6- Toprağının dezenfeksiyonuna gerek yoktur.

7- Topraksız kültürde raflarda ve dikey saksıda üretim yapmak, çiftçinin metre başına daha fazla bitki yetiştirmesine olanak sağlar ve sonunda metrekare başına verimi artırır.

8- Üretilen ürün için birim başına daha az işçilik maliyeti  sağlar ve bazı bitki türlerinde hasatın erkene alınmasını sağlar.

9- Yetiştirme türüne göre tüm ihtiyaçlara uygun substrat kullanmak başarının anahtarıdır ve fark yaratan faktördür. Su tutma yeteneği, boşaltma yeteneği, EC seviyesi, pH seviyesi, hava-Su dengesi yeteneği ve katyon değişim yeteneği, topraksız tarım için yetiştirme ortamı seçilirken dikkate alınması gereken önemli faktörlerdir.

 

Topraksız Tarım için toprak alternatifi olarak çeşitli materyaller kullanılmaktadır.

 

Topraksız kültür için üç tür malzeme kullanılabilir.

 

Bu maddeler inert olup bitkiye besin elementi sağlamaz ve sulama suyuna katılan gübre ile reaksiyona girmez. Böylelikle bitkinin tam olarak kontrol altına alınmasına izin verir, ancak aynı zamanda büyüme sırasında herhangi bir sorun veya hata yapılması durumunda destekleyici değildir, bu nedenle bu tür yetiştirme ortamında tolerans yoktur.  İyi bir sulama ve gübre kontrol sistemine sahip olunması gerektiği gibi diğer yandan yüksek bilgi ve profesyonel yetiştirici ekip gereklidir.

 

bu gruptaki ortak üründür

% 100 nötr ve steril malzemedir.

Gözenekli ve hafiftir

Yüksek hava içeriği ve su tutma kapasitesine sahiptir.

Yüksek drenaj kabiliyetine sahiptir

İnerttür bu nedenle kimyasal reaksiyona girmez

 

Perlit hakkında daha fazla ayrıntı için perlit

Taş yünü de başka bir malzeme grubudur, ancak sağlık açısından kullanımda yaygın değildir.

 

Vermikülit ve lav taşı bu grupta yaygın olarak kullanılmaktadır.

 

Vermikülit

% 100 nötr malzeme, süper hafif ve sterildir

Yüksek su tutma kapasitesine ve yavaş salma kabiliyetine sahip

Katyon değişim kabiliyetine sahiptir

Vermikülit hakkında daha fazla bilgi için vermikülit

Vermikülit, fide, çelik üretim ve çoğaltma sektörlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır.

 

Diğer organik malzemelerle birlikte esas olarak katkı maddesi olarak

 

Volkanik hareketler sonrası lavın atmosfer ile teması ile birlikte hızlıca soğuması ile oluşmuştur.

Bu malzeme çok gözeneklidir, bu nedenle iyi havalandırma deliklerine sahiptir.

Su tutma kapasitesi ve boşaltma kabiliyeti yüksektir

Bu malzemenin dezavantajı, diğer alternatiflere göre hacim ağırlığıdır, ancak bu dezavantaj, malzemeye, çatı veya balkon bitkileri gibi yüksek ağırlıklı susbtrat gerekli olduğu bazı uygulamalarda kullanılmak üzere avantajlar sağlar.

Bu malzeme % 100 saf malzeme olarak veya diğer organik malzemelerle karıştırılarak sebzelerin plastik üstü açık kutularda ve kanallarda veya saksıda yetiştirilmesi için kullanılır.

 

Bu malzemeler çoğunlukla ayrışmış malzeme ve katyon değişim kabiliyetine sahip hafif malzemelerdir.

Torf ve cocopeat bu grupta yaygın olarak kullanılan malzemelerdir.

Torf çok eski parçalanmış bir malzemedir

Temiz ve kullanımı güvenlidir.(kaynağa bağlı olarak)

Hafif asidik 3 -3,5 pH seviyesine sahiptir.  Ancak üzerine kireçtaşı ekleyerek daha yüksek seviyeye ayarlamak mümkündür.

EC seviyesi çok düşük.

Substrat gereksinimlerini karşılamak için uygun yapının kullanılmasına yardımcı olan farklı yapıda seçenekleri mevcuttur. İnce yapılar daha fazla su tutma anlamına gelir ve daha kaba yapılar daha fazla hava ve drenaj kabiliyeti anlamına gelir.

 

Cocopeat:

Cocopeat aslında hindistan cevizinden çıkan atıklardan biridir.

Hindistan cevizi meyvelerinin kabuğunu ezilir ve yıkanarak EC seviyesini düşürülür. Daha sonra lifleri uzaklaştırmak için elenir.

Kalan iki ürün olarak, büyük boyutlu parçalar olan cipsler ve çoğunluğu torf gibi görünen ancak daha fazla lif içeren olan özlerdir.

Bu malzeme tek başına kullanılabilir veya başka malzemelerle karıştırılabilir.

Cocopeat, benzersiz kararlı bir malzeme haline getiren genç organik materyal olmasıdır.

Kolay su alma ve bırakma özelliği vardır.

Kök gelişimi için önemli olan katyon değişim kabiliyeti vardır.

Cocopeat % 100 saf malzeme olarak kullanılabileceği gibi farklı malzemelerle karıştırılabilir.

Cocopeat nötr EC değeri 1.5-2 ms / bu nedenle bitkinin veya mahsulün EC seviyesine duyarlı olduğu için çok iyi yıkanmalıdır.

Yıkanmış coco-peat EC seviyesi 1:10 test yöntemi ile çoğunlukla 1- 1.2 ms’dir.

Bazı mahsuller için bu seviye bile yüksektir, bu nedenle cocopeat daha düşük EC seviyesine ulaşmak için yıkamadan önce kimyasal işlemden geçirilmelidir. Sodyum, potasyum gibi negatif yüke sahip yerleşik fazlar büyüme ve köklenmeyi etkileyebilir.

İyi mahsul için uygun hava-su dengesi ihtiyacını elde etmek için doğru yapıdaki ürünü seçmek ve sürekli olarak EC seviyesini kontrol etmek gerekir.

 

Dünyada topraksız tarımda kullanılan zeolit, ağaç kabuğu, odun tozu, pirinç atığı gibi ürünler ülkemizde kabiliyet ve maliyeti nedeniyle kullanılmamaktadır.

 

Topraksız Tarım için doğru substratı seçerken birkaç faktörü göz önünde bulundurmak gerekir

1 -Yetiştirilecek bitki türü

2- Bölgenin iklim yapısı

3- Kullanılacak sulama ve gübreleme sistemi.

4- Yetiştirme becerileri

 

Daha önce de belirtildiği gibi, topraksız kültür için saf inorganik minerallerin kullanılması, yetiştiriciye yüksek kontrol yeteneği sağlar, ancak sulama ve gübre için daha yetenekli ekip ve otomasyon sistemine ihtiyaç duyar. Burada hataların tolerans yoktur.

Ancak organik malzemede substrat toleransı daha fazladır ve risk düşüktür.

Daha önce de belirtildiği gibi her ürünün diğerlerinden farklı avantajları vardır.

En iyi seçenek, yetiştirme ortamını her bir bileşenin  karakterine göre ideal parametrelerle dayalı olarak malzemeleri birleştirmek olacaktır.

Profesyonel ve deneyimli substrat şirketleri, mahsul ihtiyacını karşılamak için substratın karıştırılmasında hangi bileşenlerin kullanılacağını dair fikir verebilmelidir.

 

Uygun substrat seçilerken göz önünde bulundurulan özellikler.

1 - pH ve EC seviyeleri

2- Gözeneklilik ve havalandırma kapasitesi

3 - Su tutma kapasitesi.

4- Hidrolik iletkenlik ve drenaj kabiliyeti

5- Hacimsel ağırlık ve sıkıştırma seviyesi

6 - sterilize olup olmadığı ve içerisinde toz, yabani ot veya herhangi bir hastalık taşımamalı.